نام 12 ماه سال در ایران باستان
گاه‌شماری اوستایی خورشیدی است و از 365 روز تشکیل میشود ، هر سال 12 ماه دارد که هر ماه دارای نام و مشخصات ویژه ای میباشد.
ماه فروردین در ایران باستان
فروردین نام نخستین ماه سال است ، در اوستا و پارسی باستان ” فرورتینام ” ، در پهلوی ” فرورتین ” و در فارسی ” فروردین ” گفته شده که به معنای فروردهای پاکان و فروهرهای ایرانیان است.
بنا به عقیده پیشینیان ، ده روز پیش از اغاز هر سال فروهر در گذشتگان که با روان و وجدان از تن جدا گشته ، برای سرکشی خان و مان دیرین خود فرود می آیند و ده شبانه روز روی زمین به سر میبرند.
به مناسبت فرود آمدن فروهرهای نیکان هنگام نوروز را جشن فروردین خوانده اند ، فروهران در ده روز آخر سال بر زمین هستند و بامداد نوروز پیش از بر آمدن آفتاب به دنیای دیگر میروند.
ماه اردیبهشت در ایران باستان
اردیبهشت نام دومین ماه سال است ، در اوستا ” اشاوهیشتا ” و در پهلوی ” اشاوهیشت ” و در فارسی ” اردیبهشت ” گفته شده است.
به معنی راستی و درستی ، تقدس ، قانون و آئین ایزدی ، پاکی و … که بسیار هم در اوستا به کار برده شده است ، همچنین دارای صفت عالی است به معنای بهترین و بهشت فارسی به معنی فردوس از همین کلمه است.
در مجموع این کلمه به بهترین راستی و درستی است و در عالم روحانی نماینده صفت راستی و پاکی و تقدس اهورامزداست و در عالم مادی نگهبانی کلیه آتش های روی زمین به او سپرده شده است. در معنی ترکیب لغت اردیبهشت ” مانند بهشت ” هم آمده است.
ماه خرداد در ایران باستان
خرداد نام سومین ماه سال است ، در اوستا و پارسی باستان ” هئوروتات ” ، در پهلوی ” خردات ” و در فارسی ” خورداد یا خرداد ” گفته شده است.
به معنای کمال و رسایی است و ایزدان تیر و باد و فروردین از همکاران خرداد میباشند ، خرداد نماینده کمال و رسایی اهورامزدا است و در گیتی به نگهبانی از آب گماشته شده است.
ماه تیر در ایران باستان
تیر نام چهارمین ماه سال است ، در اوستا ” تیشریه ” ، در پهلوی ” تیشتر ” و در فارسی صورت تغییر یافته آن یعنی ” تیر” گفته شده که یکی از ایزدان است و به ستاره شعرای یمانی اطلاق میشود.
فرشته مزبور نگهبان باران است و به کوشش او زمین پاک ، از باران بهره مند میشود و کشتزارها سیراب میگردد ، تیشتر رادر زبانهای اروپایی سیریوس خوانده اند و هر گاه تیشتر از آسمان سر بزند و بدرخشد مژده ریزش باران میدهد.
ماه مرداد در ایران باستان
مرداد نام پنجمین ماه سال است ، در اوستا ” امرتات ” ، در پهلوی ” امرداد ” و در فارسی ” مرداد ” گفته شده است و امرداد یعنی بیمرگی و آسیب ندیدن یا جاودانگی ، پس واژه ” مرداد ” به غلط استعمال میشود و باید ” امرداد ” گفته شود.
در ادبیات مزدیسنا امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی نباتات با اوست.
در مزدیسنا خصایص امرداد عبارتند از : نیک اندیشی ، صلح و سازش ، راستی و درستی ، فروتنی و محبت به همنوع ، تامین آسایش و امنیت بشر که او را دارای کمال مطلوب کرده است.
ماه شهریور در ایران باستان
شهریور نام ششمین ماه سال است ، در اوستا ” خشتروئیریه ” ، در پهلوی ” شتریور ” و در فارسی ” شهریور ” میدانند که در اوستا و پارسی باستان و سانسکریت به معنی کشور و پادشاهی منتخب و برگزیده است.
این ترکیب بارها در اوستا به معنی بهشت یا کشور آسمانی اهورامزدا آمده است و شهریور در جهان روحانی نماینده پادشاهی ایزدی و فر و اقتدار خداوندی است و در جهان مادی پاسبان فلزات است.
چون نگهبانی فلزات با اوست او را دستگیر فقرا و ایزد رحم و مروت خوانده اند و روایت شده است شهریور آزرده و دلتنگ میشود از کسی که سیم و زر را بد به کار اندازد یا بگذارد که زنگ بزند.
ماه مهر در ایران باستان
مهر نام هفتمین ماه سال است ، در سانسکریت ” میترا ” ، در اوستا و پارسی ” میثر ” و در پهلوی ” میتر ” و در فارسی ” مهر ” گفته میشود و به معنی پیوستن است ، اغلب خاورشناسان معنی اصلی مهر را واسطه و میانجی ذکر کرده اند.
مهر واسطه است میان آفریدگار و آفریدگان و در سانسکریت به معنی دوستی پروردگار و روشنایی و فروغ استو در اوستا فرشته روشنایی و پاسبان راستی و پیمان است.
مهر ، ایزد همواره بیدار و نیرومند است و برای یاری کردن راستگویان و بر انداختن دروغگویان و پیمان شکنان در تکاپوست. مهر از برای محافظت عهد وپیمان و میثاق مردم گماشته شده است از این رو فرشته فروغ و روشنایی نیز هست که هیچ چیز ار او پوشیده نمیماند.
برای انکه از عهده نگهبانی بر آید اهورامزدا به او هزار گوش و ده هزار چشم داده است و مقام مهر در بالای کوه ” حرا ” است ، انجایی که نه روز است و نه شب ، نه گرم است و نه سرد ، نه ناخوشی و نه بیماری ؛ مهر از آنجا بر ممالک آریایی نگران است و مهر در همه جا حاضر است و با شنیدن آوای ستمدیدگان آگاه گشته به یاری آنان میشتابد.
ماه آبان در ایران باستان
آبان نام هشتمین ماه سال است ، در اوستا ” آپ ” در پارسی باستان ” آپی” و در فارسی ” آب ” گفته میشود ، در اوستا بارها ” آپ “به معنی فرشته نگهبان آب استعمال شده و همه جا جمع آمده است.
ایزد آبان موکل بر آهن است و تدبیر امور و مصالح ماه به او تعلق دارد.
به سبب آنکه ” زو ” که یکی از پادشاهان ایران بود در این روز با افراسیاب جنگ کرده و او را شکست داده و از ملک خویش بیرون کرده ، ایرانیان این روز را جشن میگیرند ؛ دیگر آنکه چون بعد از مدت هشت سال در ایران عاقبت در همین روز باران شروع به باریدن کرد و بنابراین ایرانیان این روز را جشن گرفتند و آفتاب در این ماه در برج عقرب یا کژدم قرار میگیرد.
ماه آذر در ایران باستان
آذر نام نهمین ماه سال است ، در اوستا ” آتر – آثر ” در پارسی باستان ” آتر ” در پهلوی ” آتر ” و در فارسی ” آذر ” میگویند ، آذر فرشته نگهبان آتش و یکی از بزرگترین ایزدان است.
آریائیان بیش از دیگر اقوام به عنصر آتش اهمیت میدادند و ایزد آذر نزد هندوان ” آگنی ” خوانده شده و در ” ودا ” کتاب کهن و مقدس هندوان از خدایان بزرگ به شمار رفته است. آفت آب در این ماه در برج قوس یا کماندار قرار میگیرد.
ماه دی در ایران باستان
دی نام دهمین ماه سال است ، در اوستا ” داثوش یا دادها ” و در فارسی ” دی ” میگویند.
به معنی آفریننده ، دادار و آفریدگار است و غالبا صفت اهورامزدا است و آن از مصدر ” دا ” به معنی دادن و افریدن است ، در اوستا صفت دی برای تعیین دهمین ماه استعمال شده است.
ماه بهمن در ایران باستان
بهمن نام یازدهمین ماه سال است ، در اوستا ” وهومنه ” ، در پهلوی ” وهومن ” و در فارسی ” وهمن یا بهمن ” گفته شده است .
به معنی خوب و نیک و معنی منش ، نیک اندیش و نیک نهاد است و نخستین آفریده اهورامزدا است و یکی از بزرگترین ایزدان است و در عالم روحانی مظهر اندیشه نیک و خرد و توانایی خداوند است ، یکی از وظایف بهمن این است که گفتار نیک را تعلیم دهد و از هرزه گویی باز دارد.
خروس که از پرندگان مقدس به شمار میرود و در سپیده دم با بانگ خویش دیو ظلمت را رانده و مردم را به برخاستن و عبادت و کشت و کار میخواند ویژه بهمن است.
لباس سفید هم از آن بهمن است و همه جانوران سودمند به حمایت بهمن سپرده شده اند و کشتار در ماه بهمن منع شده است ، بهمن اسم گیاهی است که به ویژه در جشن بهمنجه خورده میشود و در طب نیز این گیاه معروف است.
ماه اسفند در ایران باستان
اسفند نام دوازدهمین ماه سال است ، دراوستا “ اسپنتا آرمیتی ” در پهلوی ” اسپندر ” و در فارسی ” سپندار مذ ، سفندارمذ ، اسفندارمذ ، سپندار و اسفند ” گفته شده است.
به معنی پاک ، مقدس ، درست ، بجا و اندیشیدن ، فروتنی ، بردباری و سازگاری است ، سپندارمذ یکی از امشاسپندان است که مونث و دختر اهورامزدا خوانده شده است و موظف است که همواره زمین را خرم ، آباد ، پاک و بارور نگهدارد .
هر که به کشت و کار بپردازد و خاکی را آباد کند خشنودی اسپندارمذ را فراهم کرده است و آسایش در روی زمین سپرده به دست اوست ، خود زمین نیز نماینده این ایزد بردبار و شکیباست و مخصوصا مظهر وفا و اطاعت و صلح و سازش است ، بیدمشک گل مخصوص سپندارمذ میباشد.
